x402 çok iyi ama hangi sorunlar gizleniyor?

Yazar: YQ, şifreleme altyapısı derinlik araştırmacısı; Çeviri: xz@Jinse Caijing

1994 yılında, Marc Andreessen büyük bir hata yaptı ve bunu daha sonra kabul etti: Netscape, tarayıcıya ödeme fonksiyonunu entegre edemedi. Düzenleyici riskler ve finansal kurumların temkinli tutumu nedeniyle, Netscape'in Visa ile, Microsoft'un ise MasterCard ile olan işbirlikleri nihayetinde başarısız oldu. Bu, internetin varsayılan ticaret modelinin reklam izleme sistemi tarafından otuz yıl boyunca hakim olmasına neden oldu - trilyon dolarlık bir endüstri, doğrudan değer değişimi yerine her yönüyle davranış izlemeye dayalı olarak inşa edildi.

Artık AI akıllı ajanları bu dengeyi bozuyor. Otonom sistemler reklamları izlemiyor, psikolojik profilleme ile etkilenmiyor ve para kazanılabilir dikkatleri yok. İçerik yayıncıları iki seçenekle karşı karşıya: ya yaratım motivasyonunu yok eden parazit taramaya izin vermek ya da doğrudan ödeme mekanizması kurmak. x402 protokolü, HTTP standardında unutulmuş “402 Payment Required (Ödeme Gerekli)” durum kodunu etkinleştirmenin en güvenilir girişimidir. Blok zinciri hesaplaması ile şifreleme yetkilendirmesini birleştirerek AI çağında değer değişim paradigmasını yeniden şekillendiriyor.

Zamanlama olgunlaşmış gibi görünüyor. Blockchain altyapısı tamamlanmış durumda: Layer2 ağları, düzeyli işlem maliyetleri ve alt saniye nihai sonuçlar sağlıyor, stabil coin'lerin 20'den fazla zincirdeki dolaşımı 420 milyar doları aşıyor. Google A2A protokolü, “hizmet ödemesi ve ücretlendirme” için akıllı varlık ekosistemini daha net bir şekilde planladı. Ancak, v1 standartlarını, v2 revizyon önerilerini ve erken ekosistem ilerlemelerini derinlemesine inceledikten sonra, mimarisinin temel sınırlamaları olduğunu, büyük ölçekli uygulamaların gerçekleştirilmesi için önemli bir değişiklik yapılmadığı takdirde zor olacağını fark ettim.

Bu makale, dağıtık sistemler ilkeleri, ödeme protokolü ekonomisi ve gerçek uygulama örneklerine dayalı sistematik bir eleştiri sunmakta ve ardından internet ölçeğinde dağıtımı destekleyen mimari dönüşüm önerileri getirmektedir.

1**, Anlamak** x402 Mimari

Bu protokol, EIP-3009 transferWithAuthorization() mekanizmasını kullanarak gas ücreti olmayan stabilcoin transferini gerçekleştirir. İstemci, üçüncü tarafların (yani, iletici tarafların) adına transferi gerçekleştirmesine izin veren şifrelenmiş imzalı bir yetkilendirme belgesi oluşturur.

Ana Gözlemler: Bu tasarım, tüccarın özel anahtarları işlemek veya blockchain altyapısını doğrudan yönetmek zorunda kalmadan şifreleme ödemelerini doğrulamasını sağlar. Hesaplamalar, Base (Ethereum L2) gibi ağlar üzerinde gerçekleştirilir, nihai sonuç yaklaşık 200 milisaniyedir ve Gas maliyeti 0.0001 doların altındadır. Bu protokol basit ve zarif görünüyor, ancak bu yüzeysel sadelik, derinlemesine incelendiğinde ortaya çıkacak birkaç derin mimari sorunu gizlemektedir.

2**, Gizlenen Birkaç Mimari Sorun**

Soru 1: Araç tarafı ekonomik modelinde eksiklikler var

Aracı taraf üç işlevi üstlenir: EIP-3009 imza doğrulaması, blok zinciri işlem yayını, API altyapı sağlama. Ancak protokol katmanı herhangi bir ekonomik tazminat mekanizması sunmamaktadır. Gelin maliyetleri tam olarak hesaplayalım:

Coinbase'in CDP aracısı şu anda Base zincirindeki USDC işlemleri için hizmet ücreti almamaktadır. Her işlem, aracının yaklaşık 0.0006 dolar Gas ücreti tüketmesine neden olur. Aylık 1 milyon işlem işlenirken, yalnızca Gas maliyeti 600 dolara ulaşır (sunucu, RPC düğümü, izleme sistemi, uyum giderleri ve mühendislik bakım maliyetleri hariç). Aracı, protokol düzeyinde maliyet geri kazanım yollarından yoksundur.

Ana Bulgu: İnternet tarihindeki tüm başarılı ödeme protokolleriyle karşılaştırıldığında, Stripe her işlem için %2.9 + 0.3 dolar alırken, PayPal yaklaşık %3 ticaretçi komisyonu alır, kredi kartı ağları ise ticaretçi iskonto oranı aracılığıyla %2-3 kazanç sağlar. Bu protokoller değer yakalayabiliyor çünkü değer yaratıyorlar ve işlem ölçeği büyüdükçe sürdürülebilir bir iş modeli kuruyorlar. Ancak x402 aracısı gerçek değeri sağlarken, herhangi bir değer karşılığı elde edememektedir.

Soru İki: İki Aşamalı Hesaplama Mekanizması Gecikmelere ve Atomiklikte Başarısızlığa Neden Oluyor

Mevcut mimari, iki bağımsız blok zinciri etkileşimi gerektirir: doğrulama aşaması (imza geçerliliğini ve nonce durumunu kontrol etme) ve hesaplama aşaması (gerçek transferi gerçekleştirme). Bu tasarım, hem performans kaybına hem de doğruluk sorunlarına yol açmaktadır.

Tek seferde 500-1100 milisaniye gecikme kabul edilebilir, ancak gerçek uygulama senaryolarında üstel bir birikim etkisi ortaya çıkacaktır:

Öz araştırma aracısı 100 adet x402 korumalı API'den veri alıyor: Ödeme masrafları 50-110 saniye arasında birikiyor;

Ticaret Robotu 50 gerçek zamanlı veri kaynağı aracılığıyla pozisyonları günceller: Gecikme 25-55 saniye birikimidir;

AI****asistan sohbet sırasında 20 aracı çağırıyor: etkileşim gecikmesi 10-22 saniye arttı.

Dağıtık sistemlerin temel ilkelerini ihlal etmek: Bu, varsayımsal bir endişe değil, atomik işlemlerin (ödeme) iki aşamalı protokole ayrılmasının kaçınılmaz bir sonucudur. 1970'lerden beri, dağıtık sistem araştırmaları açıkça göstermiştir ki, atomik planlar mevcut olduğunda, iki aşamalı protokollerin yerleşik kırılganlığı vardır. Veritabanı alanındaki iki aşamalı onay (2PC), koordinatör arızalarına karşı ne kadar savunmasız olduğunu yeterince kanıtlamıştır. x402, bu hatayı tekrarlamaktan kaçınmalıdır.

Soru Üç: EIP-3009'un münhasırlığı token ekosistemini bölmüştür.

Bu protokol, ödeme hesaplamaları için EIP-3009 transferWithAuthorization() yönteminin kullanılmasını zorunlu kılar. Prensip olarak, bu EIP-3009 standardına uygun herhangi bir tokenin x402 ile uyumlu olmasına olanak tanır. Ancak, gerçekte bu standarda uygun token sayısı, ekonomik açıdan ilgili stablecoin sayısından çok daha azdır.

Bu, x402 v1 sürümünün ana hedef tokenlerinin %40'ı ile uyumluluk sorunları olduğunu gösteriyor. Diğer stablecoinlerin uyumluluk durumu daha da ciddi: Tether (USDT), 140 milyar doların üzerinde bir piyasa değeri ile en büyük stablecoin olup, EIP-3009 standardını asla desteklememiştir ve bu konuda herhangi bir planı yoktur. DAI stablecoin, EIP-2612 izin standardını benimsemiştir; benzer işlevselliklere sahip olmasına rağmen arayüz farklılıkları, protokol katmanında uyumsuzluğa yol açmaktadır.

Soru Dört: Çoklu zincir desteği gerçeği yansıtmıyor

Protokol spesifikasyonu x402'nin “Base, Solana ve herhangi bir kendi kendine barındırılan köprü EVM ağı” desteklediğini iddia ediyor, bu da zincir bağımsız bir esneklik sunuyor gibi görünüyor. Ancak, uygulama detaylarını inceleyince, çok zincirli destek yeteneklerinin yüzeyde iddia edildiği kadar düşük olduğu ortaya çıkıyor.

Her bir ara noktası tarafından desteklenen ağ alt kümesi farklılık göstermekte ve yapılandırma gereksinimleri, token listeleri ve işletim olgunluğu açısından farklılıklar bulunmaktadır. Protokol, istemcilerin “bu tüccar hangi zincirleri destekliyor” sorusunu sorması için bir keşif mekanizması eksiktir; hizmet sağlayıcı yalnızca 402 yanıtında tek bir ağı belirtmek zorunda kalmakta, bu da istemcinin ya belirli bir zincirde fon bulundurmasını ya da işlemi iptal etmesini zorunlu kılmaktadır.

Soru Beş: Aracı Taraf Gerçekten Gereksiz Bir Ara Katmandır

Bu mimarinin temel varsayımlarını gözden geçirmemiz gerekiyor: Tasarımda neden bir aracının bulunması gereklidir? Geleneksel açıklama nedenleri tartışmaya açıktır.

Bu alternatif tasarımın birçok avantajı vardır:

Atomiklik: Doğrulama ve hesaplama tek bir zincir üstündeki işlemde tamamlanır;

Gecikme azaltma: Bir ağ gidiş dönüşünü azaltma (200-500 milisaniye vs 500-1100 milisaniye);

Güvenilirlik: Aracı tarafın çevrimiçi durumu veya API kullanılabilirliğine ihtiyaç duyulmadan;

Ekonomik sürdürülebilirlik: Zincir üzerindeki doğrudan kesim sözleşme ücretleri (%1 platform ücreti);

Şeffaflık: Tüm hesaplama mantığı zincir üzerinde denetlenebilir.

3**、v2 önerisi: İyileştirme ve Miras Sorunları**

x402 ekibi v2 standart dalını yayınladı ve v1'in bazı sınırlamalarını “taşıma katmanından bağımsız yeniden tasarım” ile çözmeyi deniyor. v2 güncelleme günlüğü, yol haritası ve standart belgelerini inceledikten sonra, yazarın düşüncesine göre: v2 kademeli iyileştirmeler sağlasa da, yukarıda belirtilen temel mimari sorunları çözmeyi başaramamıştır.

**v2****Ana Güncellemeler: **

İletim katmanı soyutlaması: Protokolleri tür (veri yapıları), mantık (şemalar) ve sunum katmanı (HTTP, MCP, A2A) olarak ayırma;

Plan ölçeklenebilirliği: “Kesin Faturalama” planını standart hale getirerek, yeni modları (kullanıma dayalı, ticari lisans vb.) destekler;

Hizmet keşif mekanizması: x402'yi destekleyen kaynakları bulmak için yeni Bazaar API eklendi.

v2****Geliştirilmemiş ana miras sorunları:

İletim tarafı mimarisini kullanmaya devam et (istemci → iletim tarafı/doğrulama → iletim tarafı/hesaplama → tüccar);

Sıfır ücretli ekonomik modeli sürdürmek (aracı hala kâr sağlamıyor);

İki aşamalı hesaplama modelini koru;

EIP-3009'un ayrımcılığını sürdürmek (token desteği 2026'nın ikinci çeyreğine kadar ertelendi);

Açık ağ eşleştirmeyi sürdürmek (kapsama köprüsü soyutlama katmanı olmadan);

Hala aracı tarafın müdahalesini zorunlu kılıyor.

4**, internet seviyesinde ölçeklenebilirlik için gerekli koşullar**

Dağıtık sistemler ve ödeme protokolleri üzerine otuz yıllık araştırmalara dayanarak, aşağıdaki mimari prensipleri özetledim:

Anlaşma Ücreti Tabanlı Ekonomik Sürdürülebilirlik: Zincir üzerinde sürekli gelir oluşturmak için %1 hesaplama ücreti düşülür;

Akıllı sözleşmeler aracılığıyla atomik hesaplama gerçekleştirmek: Tek bir zincir üzerindeki işlem yarışma koşullarını ortadan kaldırır;

Token Esnekliği: EIP-3009, EIP-2612 izinleri ve standart ERC-20'yi senkronize olarak destekler;

Zincir Soyutlama: Circle CCTP ve Across protokolü aracılığıyla niyet temelli yönlendirme sağlamak;

**Güveni Asgariye İndirme: **Zorunlu aracılara ihtiyaç duymadan doğrudan hesaplaşma mekanizması.

5**, Sonuç**

x402 v1, sektörü otuz yıldır rahatsız eden bu sorunu çözmede somut bir atılım gerçekleştirdi. Blockchain altyapısının olgunlaşması sayesinde, mikro ödemeler ekonomik olarak uygulanabilir hale geldi. Akıllı varlık ekonomisinin yükselişi, makine yerel ödeme protokolleri için acil bir talep yarattı. Coinbase'in desteklemesi ve Google A2A ile entegrasyonu, bu protokole kurumsal düzeyde bir güvenilirlik sağladı. Temel teknik yolu (HTTP 402 durum kodu + blockchain hesaplama + şifreleme yetkilendirmesi) sağlam bir tasarım mantığına sahiptir.

Ancak, iyi niyet ve şirket onayı, protokolün başarısını garanti edemez. İletim tarafı modeli, sürdürülemez bir ekonomik sistemin ortaya çıkmasına neden oldu - kritik altyapı sürekli olarak operasyonel zararları üstlenmek zorunda. İki aşamalı hesaplama yapısının getirdiği gecikme ve atomik hata, atomik çözümlerle önlenebilirdi. EIP-3009'un dışlayıcı yapısı, token ekosistemini parçaladı, sadece %40'lık USDC dolaşımını dışlamakla kalmadı, aynı zamanda hemen hemen tüm rekabetçi stabilcoinleri kapının dışında bıraktı. Çoklu zincir desteği yüzeyde kalmış durumda, aksine blockchain'in parçalanma sorununu doğrudan son kullanıcıya maruz bırakmıştır. Akıllı sözleşmelerin doğrudan hesaplamanın daha iyi özellikler sunabileceği durumlarda, iletim tarafı gereksiz bir ara katman rolü oynamaktadır.

v2 önerisinin aktarım soyutlaması, hizmet keşif mekanizması ve çözüm genişletilebilirliği konusunda iyileştirmeler yapmasına rağmen, aracılık ekonomik modeli, iki aşamalı hesaplama, token kısıtlamaları ve çapraz zincir parçalanması gibi temel sorunlara hiçbir şekilde değinmemektedir. Yol haritası, kritik onarımları 2026'nın ikinci çeyreğine ertelemektedir. Otonom bir internet, otonom bir ödeme sistemine ihtiyaç duyar - x402 v1, teknik uygulanabilirliği göstermiştir, v2 ise kademeli optimizasyonlar gerçekleştirmiştir, ancak gerçek ihtiyaçları karşılamaya hala çok uzak.