Cuộc khủng hoảng quản trị lạm phát Aptos: Đề xuất Thả lợi suất thế chấp gây tranh cãi, sự phát triển sinh thái có thể là chìa khóa giải quyết vấn đề

Quản lý lạm phát luôn là vấn đề cốt lõi trong mô hình kinh tế và phát triển sinh thái của chuỗi công khai. Gần đây, cộng đồng Aptos đã có những cuộc thảo luận sôi nổi xung quanh một đề xuất giảm lợi suất thế chấp AIP-119. Những người ủng hộ cho rằng đây là biện pháp cần thiết để kiềm chế lạm phát và kích hoạt tính thanh khoản trong hệ sinh thái, trong khi những kẻ phản đối lo ngại rằng động thái này có thể làm suy yếu nền tảng phân cấp của mạng, thậm chí dẫn đến việc rút vốn.

Khi sự cân bằng giữa tiết kiệm và mã nguồn mở gặp phải việc phân phối lại lợi ích của người xác thực, cuộc cải cách này của Aptos không chỉ liên quan đến tương lai của kinh tế token APT mà còn phản ánh những mâu thuẫn sâu sắc trong quản trị chuỗi công khai PoS. Thông qua việc phân tích các tranh cãi về đề xuất và so sánh với các mô hình chuỗi công khai chính, chúng ta có thể khám phá cách mà Aptos tìm kiếm sự đột phá giữa lạm phát cao và hoạt động thấp.

Cuộc tranh luận về "phẫu thuật" lạm phát: Chữa bệnh hay tổn hại vốn?

Đề xuất AIP-119 được đưa ra vào ngày 17 tháng 4 năm 2025 trên nền tảng GitHub của Quỹ Aptos. Đề xuất này khuyến nghị trong ba tháng tới, mỗi tháng giảm 1% tỷ lệ thưởng thế chấp cơ bản của Aptos, với mục tiêu cuối cùng là giảm tỷ suất sinh lợi hàng năm (APR) từ khoảng 7% (hoặc 6,8%) xuống còn 3,79%. Đề xuất có vẻ đơn giản này thực tế đã chạm đến lợi ích cốt lõi của các nút thế chấp lớn phụ thuộc vào thu nhập thụ động, vì vậy đã gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng.

Các nhà ủng hộ cho rằng, đề xuất này không chỉ có thể nhanh chóng Thả APT lạm phát, mà còn khuyến khích người dùng nắm giữ tiền chuyển tiền sang các hoạt động DeFi khác trên chuỗi, thay vì chỉ phụ thuộc vào việc thế chấp thụ động.

Tuy nhiên, các cuộc thảo luận trong cộng đồng cho thấy, tiếng nói phản đối không chỉ đến từ những người lớn, mà cũng có không ít thành viên từ góc độ của các trình xác thực nhỏ và toàn bộ cộng đồng, bày tỏ lo ngại về những tác động tiêu cực có thể xảy ra từ đề xuất.

Những người phản đối chỉ ra rằng việc giảm mạnh phần thưởng thế chấp sẽ gây ảnh hưởng lớn hơn đến các xác minh viên nhỏ. Lợi nhuận của nhiều xác minh viên có thể bị thu hẹp đến mức không đủ để trang trải chi phí vận hành (khoảng 30.000 USD mỗi năm), buộc họ phải rời khỏi mạng lưới. Điều này có thể gián tiếp làm suy yếu mức độ phi tập trung của mạng lưới Aptos, cuối cùng làm cho quyền lực và tài nguyên dồn về các xác minh viên lớn.

Một trong những người đồng sáng lập của một nền tảng tài chính đã tính toán chi tiết một khoản tiền trong diễn đàn: hiện tại, chi phí máy chủ hàng năm của những người xác thực nắm giữ 1 triệu APT dao động khoảng từ 72.000 đến 96.000 USD (điều này có sự khác biệt lớn so với 35.000 USD mà người đề xuất đã đưa ra). Nếu tỷ suất lợi nhuận giảm xuống còn 3,9%, lợi nhuận cuối cùng có thể chỉ là 13.000 USD, dẫn đến tình trạng thua lỗ. Chỉ khi nắm giữ trên 10 triệu APT mới có thể kiếm được chút lợi nhuận, điều này sẽ trực tiếp loại bỏ những người xác thực nhỏ.

Ngoài ra, cũng có nhận xét cho rằng, tỷ lệ lợi nhuận thế chấp giảm xuống (3.79%) không cạnh tranh so với các chuỗi khác cung cấp lợi nhuận cao hơn (như Cosmos khoảng 15%), có thể dẫn đến việc các nhà đầu tư lớn và tổ chức theo đuổi lợi nhuận cao sẽ chuyển vốn sang các mạng khác, làm giảm TVL và tính thanh khoản của Aptos, gây ra rủi ro rút vốn. Tỷ lệ lợi nhuận thế chấp thấp cũng có thể giảm sức hấp dẫn của các giao thức DeFi của Aptos đối với các nhà cung cấp tính thanh khoản, ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và mức độ tham gia của người dùng vào giao thức.

Vấn đề phổ biến trong quản trị PoS: Nghệ thuật cân bằng giữa phần thưởng và lạm phát

Trên thực tế, đề xuất này giống hệt với đề xuất SIMD-0228 đã được đưa ra trước đó trên Solana nhưng cuối cùng bị bác bỏ, đều cố gắng thả lợi suất của các xác thực viên để kiềm chế lạm phát mạng, phản ánh vấn đề đấu tranh lợi ích trong quản trị chuỗi công khai. Vấn đề quản trị này đặc biệt nổi bật trong cơ chế đồng thuận POS.

Để đánh giá xem đề xuất Aptos có hợp lý hay không, phương pháp tốt nhất là so sánh cách một vài chuỗi công khai có cơ chế tương tự cân bằng vấn đề này và hiệu quả mà nó mang lại.

Hiện tại, mô hình lạm phát token của Aptos là phát hành thêm 7% mỗi năm. Theo đề xuất AIP-30, tỷ lệ thưởng tối đa này dự kiến sẽ giảm 1,5% mỗi năm (so với giá trị của năm trước), cho đến khi đạt mức thấp hàng năm là 3,25% sau hơn 50 năm. Tính đến dữ liệu tháng 4, tỷ lệ thế chấp APT đạt 76%, duy trì tỷ lệ cao trong các chuỗi công khai. Về việc tiêu hủy phí, hiện tại tất cả phí giao dịch của Aptos đều sẽ bị tiêu hủy, nhưng do phí trên chuỗi của Aptos chỉ có vài nghìn USD mỗi ngày, nên việc tiêu hủy này có tác động rất nhỏ đến việc bù đắp lạm phát.

Từ diễn biến hơn một năm của token, Solana là một blockchain công khai tương đối thành công trong cơ chế POS. Khác với tỷ lệ phát hành cố định hiện tại của Aptos, Solana áp dụng mô hình lạm phát giảm dần hàng năm, giá trị ban đầu là 8%, sau đó giảm 15% mỗi năm, hiện tại khoảng 4,58%. Mô hình lạm phát động này dường như chính là mục tiêu dự kiến sau cải cách đề xuất của Aptos. Tuy nhiên, đối với Solana, tỷ lệ lạm phát này vẫn được cộng đồng coi là quá cao, vì vậy đã có sự xuất hiện của đề xuất 0228. Về tỷ lệ thế chấp, tỷ lệ thế chấp hiện tại của Solana khoảng 65%, thấp hơn so với 76% của Aptos.

Về việc tiêu hủy phí, trước đây 50% phí giao dịch của Solana sẽ bị tiêu hủy, nhưng sau khi đề xuất 0096 được thông qua, 50% tiêu hủy này đã bị hủy bỏ và được thưởng cho các xác thực viên, do đó cũng làm trầm trọng thêm vấn đề lạm phát của Solana. Tuy nhiên, do mức độ hoạt động của mạng Solana rất cao, dường như không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi lạm phát.

Một chuỗi công cộng MOVE thường được so sánh với Aptos là Sui có tỷ suất lợi nhuận thế chấp tương đối thấp, chỉ từ 2,3% đến 2,5%. Token SUI có giới hạn cứng là 10 tỷ SUI, từ đó kiểm soát khả năng phát hành vô hạn. Về tỷ lệ thế chấp, tỷ lệ thế chấp của SUI khoảng 76,73%, gần giống với APT. Về xử lý phí, mạng Sui chọn sử dụng nó làm phần thưởng mà không có cơ chế tiêu hủy. So với các chuỗi khác, mô hình giới hạn cứng của Sui dường như đã giúp cộng đồng giảm bớt lo lắng về lạm phát, vì vậy hiệu suất giá cũng nổi bật hơn.

Lợi nhuận từ thế chấp của Cosmos khá điển hình, lên tới 14,26%, từ số lượng lưu thông của token cũng cho thấy xu hướng tăng trưởng liên tục. Hiện tại, tỷ lệ thế chấp của Cosmos khoảng 59%, trước khi đạt 67%, sự lạm phát này sẽ tiếp tục. Chỉ có điều, mặc dù lợi nhuận từ thế chấp rất cao, nhưng giá của token ATOM lại liên tục giảm, từ mức cao nhất 44 đô la giảm xuống còn 3,81 đô la, giảm 91%.

Lựa chọn của Aptos: Thả hay mở nguồn?

Nhìn chung, hiện tại trong số các chuỗi công cộng POS lớn, chưa có ai có thể hoàn hảo giải quyết sự cân bằng giữa tỷ lệ lạm phát và mức độ tham gia của mạng lưới. Trong quá trình giải quyết những cuộc chơi này, một mặt cần kiểm soát tỷ lệ lạm phát để duy trì sự phát triển lành mạnh của mô hình kinh tế token, mặt khác cần thu hút các nhà xác thực tham gia quản trị mạng lưới thông qua lợi nhuận thế chấp hợp lý. Ethereum đã từng đạt được sự giảm phát thông qua chuyển đổi sang POS và tiêu hủy phí cơ bản, nhưng dường như ETH cũng không thể chứng kiến sự tăng giá của token do giải quyết vấn đề lạm phát. Ngược lại, đề xuất gần đây của Solana liên quan đến việc tăng lạm phát là đề xuất 0096, trong khi đề xuất 0028 về việc giảm lạm phát lại bị cộng đồng từ chối. Tuy nhiên, dường như điều này không gây ảnh hưởng quá nhiều đến giá token của Solana. Cuối cùng, điều này là do mức độ hoạt động của mạng lưới Solana luôn đứng đầu trong các chuỗi công cộng lớn.

Giải quyết lạm phát giống như tiết kiệm, trong khi nâng cao sự hoạt động của mạng giống như mở rộng. Đối với một mạng lưới hoạt động, sự cân bằng giữa việc mở rộng và tiết kiệm là quan trọng, nhưng đối với một mạng lưới hiện tại không quá sôi động, cách nâng cao sự hoạt động mới là chìa khóa thật sự để nâng cao giá trị của token mạng. Xét về vấn đề mà Aptos đang phải đối mặt hiện nay, TVL của nó chỉ là 1,1 tỷ USD, xếp thứ 11 trong các blockchain công khai. Dữ liệu tổng thể vẫn chưa thật sự nổi bật, trong khi số lượng người xác thực trên toàn mạng hiện tại là 149, và số nút đầy đủ là 495, con số này cũng không quá cao. Nếu một số người xác thực rút lui do giảm lợi suất, thực sự có khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng.

Do đó, đối với Aptos, trong khi xem xét việc "thả" thông qua AIP-119, có lẽ cần phải suy nghĩ kỹ lưỡng về tác động tiềm tàng của nó đối với hệ sinh thái xác thực và sự phi tập trung của mạng. So với việc cắt giảm phần thưởng một cách mạnh mẽ, lựa chọn cấp bách hơn ở giai đoạn hiện tại có thể là làm thế nào để "mở nguồn" - tức là nâng cao sự hoạt động của mạng, thu hút nhiều dự án chất lượng hơn tham gia, từ đó xây dựng một hệ sinh thái thực sự phát triển và bền vững. Đây có thể là yếu tố then chốt hỗ trợ giá trị dài hạn của APT.