Bitcoin và vàng: Cấu trúc tiền tệ mới trong thời kỳ hậu đại dịch

Trong những năm gần đây, mối tương quan giữa Bitcoin và giá vàng đã tăng lên đáng kể, hiện tượng này phù hợp với sự xuất hiện của thời kỳ hậu đại dịch. Bài viết này sẽ khám phá lý do tại sao trong kỷ nguyên mới này, Bitcoin có tiềm năng tham gia vào những thay đổi lớn trong hệ thống tiền tệ quốc tế. Quan điểm cốt lõi là: sự biến đổi của hệ thống tiền tệ quốc tế hiện tại sẽ thúc đẩy một cách chưa từng có các thuộc tính "vàng" của Bitcoin, khiến giá trị tiền tệ dự trữ của nó dần dần bước vào tầm nhìn chính thống.

Nhìn lại lịch sử tiền tệ, chúng ta có thể thấy rằng kim loại quý, đặc biệt là vàng, nhờ vào tính khan hiếm, khả năng phân chia và dễ dàng lưu trữ, đã trở thành tiên phong của sự đồng thuận nhân loại - tiền tệ. Bước vào thời hiện đại, vào năm 1819, Anh thiết lập chế độ bản vị vàng, nhiệm vụ chính của các ngân hàng trung ương là duy trì tỷ giá chính thức giữa tiền tệ của họ và vàng. Sau hai cuộc chiến tranh thế giới, hệ thống Bretton Woods được thiết lập, quy định và thể chế hóa hơn nữa chế độ bản vị vàng.

Tuy nhiên, có một mâu thuẫn nội tại giữa việc đồng đô la gắn liền với vàng và tồn tại như một đồng tiền thế giới. Sự phát triển kinh tế cần tăng cung tiền, nhưng điều này sẽ dẫn đến việc giảm giá trị của đồng tiền; trong khi đó, việc duy trì sự ổn định của đồng đô la lại cần giữ cân bằng thanh toán quốc tế, từ đó hạn chế việc tăng cung tiền. Đây là "vấn đề Triffin" nổi tiếng. Năm 1976, hệ thống Bretton Woods sụp đổ, hệ thống Jamaica được thành lập, đồng đô la đã tách khỏi vàng và nhờ vị thế mạnh mẽ của nó, trở thành đồng tiền chuẩn của thế giới.

Quyền lực của đồng đô la Mỹ mặc dù thúc đẩy thương mại quốc tế và phát triển kinh tế toàn cầu, nhưng cũng phải đối mặt với những khó khăn vốn có. Sức mạnh quốc gia của Mỹ không thể mãi mãi hùng mạnh, trong khi "thuế đúc tiền" mà quyền lực đồng đô la thu được cũng khiến hệ thống khổng lồ này khó thoát ra. Trong thời gian đại dịch, vấn đề này càng trở nên trầm trọng hơn, nợ công mở rộng một cách không kiểm soát. Hơn nữa, các vấn đề địa chính trị cũng ngày càng nổi bật, việc Nga bị loại trừ khỏi hệ thống SWIFT đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong xu hướng phân hóa lớn trong lĩnh vực tiền tệ.

Mặc dù vậy, vị thế tiền tệ quốc tế của đô la vẫn không thể thay thế trong ngắn hạn. Đến cuối năm 2023, Mỹ vẫn chiếm một phần tư trong nền kinh tế toàn cầu, tỷ lệ đô la trong thanh toán tiền tệ toàn cầu lên tới 48%, và tỷ lệ trong dự trữ ngoại hối quốc tế đạt 59%. Nhưng hạt giống của sự thay đổi đã được gieo, hệ thống Jamaica dựa trên quyền lực của đô la khó có thể thoát khỏi dòng chảy lịch sử dưới bối cảnh địa chính trị mới và sự phát triển công nghệ.

Hệ thống tiền tệ quốc tế trong tương lai sẽ như thế nào? Ngân hàng Thế giới từng dự đoán vào năm 2011 ba khả năng: tiếp tục sự thống trị của đồng đô la, đồng đô la, euro và một loại tiền tệ châu Á nào đó đồng tồn tại, hoặc áp dụng hoàn toàn quyền rút vốn đặc biệt (SDR). Hiện tại, "phi đô la hóa" đã trở thành sự đồng thuận, chỉ còn là vấn đề thời gian từ sự thay đổi lượng thành chất. Đại dịch COVID-19, xung đột địa chính trị và các cuộc cách mạng chính trị đang thúc đẩy quá trình này nhanh chóng.

Quá trình "đi đô la" có thể tăng tốc đột ngột trong một số trường hợp. Đầu tiên là sự phân chia chuỗi công nghiệp tăng tốc: hệ thống phân công hợp tác ngành công nghiệp toàn cầu có thể đảo ngược, an ninh trong nhiều tình huống ưu tiên hơn phát triển. Thứ hai là các yếu tố địa chính trị: quan hệ quốc tế ngày càng phức tạp, trong tương lai có thể hình thành một tình huống đa cực cân bằng.

Sau khi quyền lực của đồng đô la dần suy giảm, sự phát triển tiếp theo của thương mại toàn cầu có thể dẫn đến sự hình thành của hệ thống tiền tệ dự trữ đa dạng, với đồng đô la, euro, nhân dân tệ là chính, cùng với bảng Anh, yên Nhật, SDR như là bổ sung. Một khả năng khác là quay trở lại chế độ bản vị vàng, hoặc chuyển sang hệ thống "tiền tệ bên ngoài" được hỗ trợ bởi vàng và các hàng hóa khác.

Dù hệ thống tiền tệ trong tương lai có thay đổi ra sao, sự giảm thiểu sử dụng đô la Mỹ trong thời kỳ hậu đại dịch đang gia tăng rõ rệt, điều này là không thể phủ nhận. Xu hướng này thể hiện ở thị trường tài chính theo hai hướng: một là giá vàng thoát khỏi logic định giá lãi suất thực tế truyền thống; hai là Bitcoin thoát khỏi logic định giá tài sản rủi ro truyền thống. Hiệu suất của hai loại tài sản này trong thời đại mới rất đáng để chúng ta tiếp tục theo dõi và thảo luận sâu.