Gần đây, thị trường toàn cầu xuất hiện một hiện tượng cực kỳ hiếm gặp: Cục Dự trữ Liên bang Mỹ chuẩn bị nới lỏng, hạ lãi suất, trong khi Ngân hàng Trung ương Nhật Bản lại bất ngờ tăng lãi suất thắt chặt. Đây không phải là sự bất đồng chính sách thông thường, mà là cấu trúc thanh khoản toàn cầu đang trải qua sự tái cấu trúc mạnh mẽ.

Trước hết, hãy nói về “trò chơi arbitrage” kéo dài suốt hai thập kỷ qua — các tổ chức tài chính đi vay yên Nhật gần như miễn phí, rồi đổ vào các tài sản sinh lời cao như chứng khoán Mỹ, tiền mã hóa. Giờ thì kịch bản đã đảo chiều hoàn toàn: Nhật tăng lãi suất khiến chi phí vay vốn tăng, Mỹ hạ lãi suất làm thu hẹp không gian arbitrage. Kết quả là làn sóng tất toán vị thế quy mô lớn đã bắt đầu. Bitcoin tháng này giảm hơn 20%, cổ phiếu công nghệ cũng đồng loạt chảy máu, và đây mới chỉ là làn sóng đầu tiên.

Điều nguy hiểm hơn là hiệu ứng dây chuyền. Dòng vốn hiện tại đang “tháo chạy” hai chiều: một phần quay về Nhật để trả nợ, phần khác đổ vào USD để trú ẩn an toàn. Baht Thái, đồng Việt Nam lao dốc mạnh, thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ trong một tuần đã giảm hơn 5%. Những nền kinh tế Đông Nam Á vay nợ yên Nhật rất nhiều giờ đang chịu áp lực lớn — yên tăng giá đồng nghĩa quy mô nợ tăng vọt, rủi ro vỡ nợ là hoàn toàn có thật.

Thị trường bây giờ rơi vào trạng thái chia rẽ. Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật tăng vọt lên mức cao nhất kể từ khủng hoảng tài chính 2008, trái phiếu toàn cầu cũng bị bán tháo theo. Ở thị trường chứng khoán Nhật, doanh nghiệp xuất khẩu bị “ăn mòn” lợi nhuận vì yên tăng giá, chỉ số chịu áp lực rõ rệt. Chứng khoán Mỹ thì vẫn còn kỳ vọng hạ lãi suất nâng đỡ, nhưng lực bán từ tất toán arbitrage cũng không nhỏ, phe mua bán đang giằng co quyết liệt.

Còn một “quả bom hẹn giờ” tiềm ẩn: quy mô trái phiếu chính phủ Nhật đã lên tới 260% GDP. Sau khi tăng lãi suất, gánh nặng trả lãi sẽ tăng vọt, liệu điều này có đè bẹp tài chính Nhật Bản? Nhiều người đang đặt câu hỏi: đây có phải là dấu hiệu cho một “Lehman Moment” tiếp theo?

Nhìn về phía trước, biến động mạnh rất có thể sẽ trở thành trạng thái bình thường mới. Các ngân hàng trung ương đều bận lo cho mình, nhưng mạch máu thị trường toàn cầu vẫn liên thông. Đợt thao tác ngược chiều này có thể khiến một thị trường mới nổi nợ cao nào đó nổ trước, hoặc khủng hoảng thanh khoản trái phiếu Nhật lan ra toàn cầu, làn sóng tất toán arbitrage tiếp tục dồn ép tài sản rủi ro.

Trong môi trường này, một vài gợi ý: Thứ nhất là giảm đòn bẩy, các vị thế đòn bẩy cao rất dễ bị quét sạch khi biến động mạnh. Thứ hai là giữ thanh khoản, để sẵn tiền mặt chờ cơ hội khi thị trường hoảng loạn bán tháo quá đà. Thứ ba là cân nhắc các phương án phòng hộ, ví dụ như kết hợp stablecoin USD với token hóa trái phiếu chính phủ để trú ẩn. Thứ tư là theo dõi dữ liệu on-chain, dòng chảy stablecoin và lượng ròng vào/ra sàn giao dịch có thể tiết lộ hướng đi thực sự của dòng tiền.

Tóm lại, tác động của đợt điều chỉnh này vẫn đang tiếp tục lan tỏa, và phản ứng của thị trường có thể vượt xa dự đoán.